Często się zdarza, że rodzic który ma ustalone kontakty z dzieckiem (czy to orzeczeniem sądu, czy ugodą) nie może ich realizować z uwagi na zachowanie drugiego z rodziców, który stara się te kontaktu utrudniać lub wręcz uniemożliwiać. Od razu zaznaczyć przy tym należy, iż z sankcjami można się spotkać nie tylko za zupełne uniemożliwienie wykonywania kontaktów ale także za nieprzestrzeganie ich ustalonych godzin, dni lub też warunków.

Ponadto można też żądać ukarania w drugą stronę tj. wtedy kiedy rodzic mający ustalone kontakty z dzieckiem ich nie realizuje, co powoduje, że rodzic przy którym dziecko ma miejsce zamieszkania musi organizować dla małoletniego opiekę na czas przyznanych kontaktów, kiedy to powinien być teoretycznie dla tego rodzica czas wolny.

Niestety sprawy o ukaranie za utrudnianie kontaktów z dzieckiem są bardzo często marginalizowane i sądy mają do nich różne podejście. Z tego powodu osoba która ma utrudniane owe kontakty jest w bardzo trudnym położeniu. Częściowo jest to wina obowiązujących regulacji prawnych, gdzie od lat mówi się o zmianach ale nic nie jest uchwalane, a częściowo wynika ze zbyt pobłażliwego podejścia sądów do tego tematu. Szkoda, że kwestia ta nie jest lepiej uregulowana podobnie jak w przypadku alimentów, gdzie od razu w przypadku niepłacenia można zgłosić sprawę do komornika lub też nawet na Policję jako przestępstwo niealimentacji. W przypadku natomiast sankcji za utrudnianie kontaktów niezbędne jest wytoczenie nowej sprawy w sądzie.

Jakie możliwości ma rodzic któremu są utrudniane kontakty z dzieckiem?


W przypadku utrudniania kontaktów niestety nie ma prostego rozwiązania i do rozważenia są w zasadzie 4 opcje:

  • sprawa o ukaranie finansowe za utrudnianie kontaktów
  • sprawa o odszkodowanie za uniemożliwienie kontaktów z dzieckiem (jako naruszenie dóbr osobistych)
  • sprawa karna o znęcanie się nad dzieckiem poprzez uniemożliwienie mu kontaktów z drugim rodzicem
  • sprawa o ograniczenie władzy rodzicielskiej i zmianę miejsca zamieszkania dziecka

Największy problem pojawia się wtedy, kiedy jeden z rodziców całkowicie blokuje możliwość odbywania kontaktów z dzieckiem. Wtedy najczęściej dochodzi też do manipulowania małoletnim i nastawianie go wbrew drugiemu rodzicowi, co ma katastrofalne skutki zwłaszcza wobec młodszych dzieci. Jest to o tyle istotne, iż sądy, co do zasady powinny kierować się przy ustalaniu i wykonywaniu kontaktów dobrem dziecka, a w sytuacji gdy więzi z drugim rodzicem zostają zerwane to pojawia się patowa sytuacja w jaki sposób mają się odbywać te widzenia, ale na to też są sposoby.

Sprawy o ukaranie finansowe za utrudnianie kontaktów z dzieckiem


Jest to podstawowy typ spraw, które mają służyć zabezpieczeniu prawidłowego przebiegu realizacji kontaktów. We wniosku o ukaranie wskazuje się kwotę, którą ma być ukarany rodzic za każde naruszenie kontaktów. Wysokość kary jest najczęściej uzależniana od charakteru dotychczasowych przewinień oraz możliwości majątkowo – zarobkowych opiekuna dziecka. Oczywiście finalnie o jej wysokości decyduje sąd w postanowieniu kończącym sprawę. Najczęściej są to relatywnie niewielkie sumy w zakresie 100 – 500 zł, ale należy pamiętać, iż sumują się za każde naruszenie.
Sprawy o ukaranie są prowadzone, co do zasady jako osobne sprawy w Sądach Rejonowych, ale mogą być też połączone ze sprawami o ustalenie kontaktów – i to zarówno w wyroku końcowym, jak i na etapie ustalania zabezpieczenia tych kontaktów. Niejednoznaczne jest stanowisko, czy można wnosić o ukaranie w sprawie o rozwód, gdzie sąd decyduje także o kontaktach z dzieckiem. Z praktyki mogę powiedzieć, że to zależy od zapatrywań danego sędziego – miałem wiele spraw, gdzie w rozwodzie sąd jak najbardziej zgadzał się orzec o takim zagrożeniu w wyroku końcowym lub w zabezpieczeniu, ale spotkałem się także z opiniami sędziów, iż ta sprawa powinna być osobno rozpatrywana osobno. Nie do końca zgadzam się z tym poglądem, gdyż wprost z przepisów kodeksu postępowania cywilnego wynika, iż w sprawie o rozwód sąd orzeka o wszystkich sprawach dotyczących dzieci małżonków, a zakładanie innych spraw w tym samym czasie jest niedopuszczalne.

Należy pamiętać, iż sprawy o ukaranie za utrudnianie kontaktów są dwuetapowe. Najpierw sąd ustala karę i dopiero po wydaniu orzeczenia w którym owa kara jest ustalona, zaczyna dana sankcja obowiązywać. Inaczej mówiąc nie można ukarać kogoś finansowo jeżeli wcześniej nie było żadnego orzeczenia przewidującego taką karę. Następnie jeżeli już obowiązuje takowe zagrożenie finansowe i rodzic dopuszcza się ponownych naruszeń realizacji kontaktów to można zgłosić wniosek do sądu o zasądzenie odpowiedniej kwoty za każde naruszenie.

Sprawa o odszkodowanie za uniemożliwienie kontaktów z dzieckiem (jako naruszenie dóbr osobistych)


Od niedawna pojawiła się pewna nowa możliwość na ukaranie rodzica, który alienuje dziecko, a mianowicie założenie sprawy o odszkodowanie za naruszenie dóbr osobistych. Sądy bowiem przychyliły się do stanowiska, iż jednym z dóbr osobistych jakie przysługuje każdemu z rodziców jest jego możliwość kontaktu z dzieckiem.

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 15 lipca 2015 r. I ACa 202/15:

„Zasadnie też zarzucał powód, że nie było celowe zasądzanie zadośćuczynienia, albowiem stan braku kontaktów jego z dziećmi nadal się utrzymuje.
Zdaniem sądu taki stan rzeczy tym bardziej powinien uzasadniać zasądzenie zadośćuczynienia, o ile został wywołany zachowaniem pozwanej.
Należy pokreślić, że w myśl art. 24 § 1 k.c. w zw. 448 k.c. zadośćuczynienie może być przyznane już za samo naruszenie dóbr osobistych i nie jest istotne trwanie tego stanu w chwili orzekania, a jedynie wysokość zadośćuczynienia zależy od rozmiaru naruszenia.
(…)
Zdaniem sądu II instancji pozwana naruszyła jedno z podstawowych dóbr osobistych człowieka w postaci więzi rodzicielskiej (tu łączącej powoda z jego córkami).
Jest to więź szczególna, której naruszenie wiąże się ze znacznym cierpieniem psychicznym. W przypadku powoda tym większym, że jako marynarz był z przyczyn naturalnych pozbawiony tej więzi na bieżąco, a więc gdy przypływał do kraju tym bardziej jej potrzebował. Z drugiej strony należało uwzględnić fakt, że przedmiotem ochrony został objęty tylko pewien wycinek czasowy tych więzi, kiedy powód był ich pozbawiony działaniami pozwanej (zgodnie z żądaniem pozwu od lutego 2009 r. do 15 lutego 2010 r.). Zważywszy na opisane wyżej przesłanki uregulowane w art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c., warunkujące zasadność i wysokość zadośćuczynienia w świetle naruszeń wykazanych w sprawie, Sąd Apelacyjny uznał za adekwatną do rozmiaru krzywdy i uzasadnioną kryteriami obiektywnymi kwotę 5000 zł na rzecz powoda. W ocenie Sądu II instancji wskazana kwota spełnia swój kompensacyjny walor, rekompensując niematerialną szkodę powoda, stanowiąc odczuwalną ekonomicznie wartość.”

Sprawa taka stwarza możliwość ukarania finansowo rodzica m.in. za jego manipulacje dzieckiem i nastawianie dziecka w sposób negatywny do drugiego z rodziców. Często bowiem w sprawach o ukaranie za naruszenie kontaktów rodzic u którego dziecko mieszka może się powoływać na to, że to dziecko samo nie wyraża zgody na kontakty i nie chce na nie uczęszczać. Problem w tym, że takie nastawienie dziecka jest spowodowane zachowaniem rodzica i o ile w sprawie o utrudnianie kontaktów może być problem z zagrożeniem nakazem zapłaty za każde uchybienie kontaktów, to w sprawie o naruszenie dóbr osobistych stosowne zadośćuczynienie może być przyznane właśnie za zachowanie rodzica, który do takiego stanu rzeczy doprowadził. Szczególnie w sytuacji w której biegli potwierdzą, iż dziecko jest zmanipulowane i pozostaje pod silnym wpływem rodzica, który utrudnia kontaktów.

Sprawa karna o znęcanie się nad dzieckiem poprzez uniemożliwienie kontaktów z drugim rodzicem


W chwili obecnej cały czas trwają pracę nad wprowadzeniem nowego rodzaju przestępstwa, które wprost będzie się odnosiło do utrudniania kontaktów z dzieckiem. Niestety od lat nic w tym temacie się na razie nie pojawiło chociaż niby prace mają być zaawansowane.

Teoretycznie na moment obecny utrudnianie kontaktów z dzieckiem może stanowić przestępstwo znęcania się nad małoletnim i czyn taki wyczerpywać będzie znamiona przestępstwa z art. 207 §1 kodeksu karnego:
„Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”

W praktyce jednak nigdy nie widziałem, aby takowa sprawa znalazła się w sądzie. Dodatkowo sprawy karnej nie można założyć samodzielnie, a odbywa się to za pośrednictwem prokuratury, która wnosi akt oskarżenia. Tym samym już na samym wstępie bardzo wątpliwe jest, czy Policja (która działa w imieniu Prokuratury) będzie skłonna zająć się takim typem sprawy. Jedyną możliwość widzę tutaj w najbardziej drastycznych sprawach z zakresu alienacji rodzicielskiej, gdzie dziecko jest na siłę przetrzymywane i pozbawiane kontaktu z drugim rodzicem mimo, że tego kontaktu bardzo pragnie.

Sprawa o ograniczenie władzy rodzicielskiej i zmianę miejsca zamieszkania dziecka


W przypadku utrudniania kontaktów można też spróbować ugryźć temat z nieco innej strony, a mianowicie występując ze sprawą o ograniczenie władzy rodzicielskiej. Powodem takiego ograniczenia byłoby wskazania na postępowanie rodzica wbrew interesom dziecka polegającego na utrudnianiu kontaktów. W ramach takiej sprawy można poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej nadzorowi kuratora, a także zobowiązać rodzica do terapii rodzicielskiej mającej na celu wypracowanie poprawnych wzorców zachowania i uświadomienie mu jak ważny jest drugi rodzic w życiu dziecka. Sam efekt terapeutyczny może być wątpliwy natomiast chęć uniknięcia przez rodzica ustalenia takich obowiązków i nadzorowania go przez kuratora może wywrzeć pozytywny efekt na przestrzeganie przez niego kontaktów.
Takie sprawy mogą być połączone ze sprawą o ukaranie za utrudnianie kontaktów i być objęte jednym wnioskiem.

W sytuacji kiedy więź dziecka z rodzicem uprawnionym do kontaktów jest silna w przypadku utrudniania ich realizacji można także zagrać va bank i wystąpić do sądu o zmianę miejsca zamieszkania dziecka. W sprawie takiej można podnieść argument, iż jeżeli dojdzie do zmiany miejsca zamieszkania rodzic nie będzie czynił przeszkód w kontaktach z drugim opiekunem. Oczywiście szanse na taką zmianę są zazwyczaj małe, ale miałem w praktyce do czynienia z takową sprawą, gdzie sąd dokonał owej zamiany uznając, że skoro jeden z rodziców nie daje gwarancji realizacji kontaktów z dzieckiem to nastąpi zamiana.

Oceń artykuł:
[Głosów: 5 Średnia: 5]