Sprawy z zakresu odebrania dzieci rodzicom są jednymi z najbardziej dotkliwych spraw ingerujących w prawa rodzicielskie, gdyż wiążą się z zabraniem dziecka przez sąd. Formalnie sprawy te są prowadzone przez sądy w zakresie ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej, jednak konsekwencją ich może być zupełne odebranie dziecka od rodziców i pozbawienie ich faktycznej możliwości sprawowania opieki nad potomstwem.

Najczęściej sprawy takie są wszczynane z urzędu na wniosek Policji, Prokuratury, MOPSu lub szkoły z uwagi na wykrycie przez te instytucje sytuacji zagrażających dobru dziecka, związane z nieprawidłową opieką nad nim przez rodziców. Dana instytucja kieruje wniosek do wydziału rodzinnego sądu rejonowego z prośbą o podjęcie interwencji w sprawie danego dziecka. W przypadku wykrycia zaniedbań w wychowaniu dziecka możemy mieć do czynienia z dwoma sytuacjami:
– dziecko zostało odebrane od rodziców w trybie natychmiastowym
– dziecko zostało pozostawione u rodziców do czasu decyzji sądu

Odebranie dziecka od rodziców w trybie natychmiastowym


Do odebrania dziecka, w trybie natychmiastowym, najczęściej dochodzi w sytuacjach kryzysowych w których jest bezpośrednio zagrożone bezpieczeństwo małoletniego i nie ma żadnej osoby z grona najbliższych która by mogła przejąć nad małoletnim opiekę. Z praktyki mogę wskazać następujące przykłady:

  • podczas interwencji Policji okazuje się, że rodzic (i ew. inni domownicy) jest nietrzeźwy lub pod wpływem środków odurzających i nie ma trzeźwej osoby, która może sprawować opiekę nad dzieckiem
  • umieszczenie rodzica w szpitalu / szpitalu psychiatrycznym / ośrodku odwykowym/ areszcie / zakładzie karnym itp.
  • agresywnym zachowaniu rodzica i widocznym ewidentnym zaniedbaniu w utrzymaniu i wychowaniu dziecka
  • ewidentnym brakiem warunków życiowo – bytowych dla dziecka np. bardzo zaniedbane mieszkanie, brak podstawowych mediów w mieszkaniu
  • brakiem zajmowania się przez rodzica dzieckiem np. rodzic jest za granicą, a dziecko samo zostało w kraju

Wskazać przy tym należy, iż większość spraw dotyczących odebrania dziecka dotyczy sytuacji w których dziecko najczęściej wychowuje się pod opieką jednego z rodziców, czy to trwale (rodzice nie są razem), czy też tymczasowo (np. jeden z rodziców jest za granicą). W takiej sytuacji istnieje jeszcze szansa, iż w przypadku interwencji Policji, Policja przekaże dziecko pod opiekę drugiemu z rodziców, jeżeli ten będzie mógł natychmiastowo małoletniego odebrać. Czasem funkcjonariusze pozwalają przekazać dziecko pod opiekę członka rodziny np. dziadków, ale takie rozwiązanie zależy już jedynie od dobrej woli danego Policjanta oraz w ogóle możliwości porozumienia się z członkiem rodziny który takiej opieki by się podjął.

W przypadku natychmiastowego odebrania dziecka, zostaje ono umieszczone w Pogotowiu Opiekuńczym, a o jego dalszych losach będzie decydował Sąd Rejonowy, do którego organ odbierający kieruje wniosek o podjęcie dalszych działań.
Z uwagi na to, iż sprawy dotyczące odebrania dziecka mają charakter pilny sąd będzie rozstrzygał w tej sprawie w ciągu kilku dni na posiedzeniu niejawnym, wydając postanowienie o zabezpieczeniu w zakresie odebrania dziecka od rodziców. Oznacza to, że rodzicom będzie już doręczane postanowienie o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej przed przeprowadzeniem jakiejkolwiek sprawy w sądzie. Oczywiście na takie postanowienie przysługuje zażalenie, co daje szansę na przedstawienie swoich argumentów i stanowiska w sprawie. Bezwzględnie należy takie zażalenie sporządzić, gdyż jest to pierwsza możliwość szybkiego odzyskania dziecka. Sąd, który wydał dane zażalenie może po zapoznaniu się z naszym zażaleniem sam uchylić swoją decyzję i przychylić się do naszego stanowiska.

Pozostawienie dziecka u rodziców na czas trwania sprawy


W drugim przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w wychowaniu przez rodziców dziecko na czas trwania sprawy zostaje pod ich opieką. Jest to oczywiście sytuacja bez porównania bardziej komfortowa dla rodziców, gdyż w toku sprawy sądowej mogą prezentować swoje stanowisko, bez zamartwiania się o los małoletniego przebywającego w Pogotowiu Opiekuńczym. Nadto z uwagi na dość długi czas trwania spraw sądowych, daje to rodzicom możliwość poprawy w zakresie wielu stwierdzonych u nich uchybień np. podjęcie terapii odwykowej, zmiana środowiska, skrupulatne pilnowanie dziecka, aby to poprawiło się w nauce i zachowaniu, itp.

Postępowanie przed sądem w sprawach o odebranie dziecka


Niezależnie od tego, czy dziecko zostało odebrane w trybie natychmiastowym, czy też pozostawione u rodziców, dalsza sprawa sądowa odbywa się w zasadzie w ten sam sposób. Dopiero w postanowieniu kończącym całe postępowanie, sąd będzie ostatecznie decydował o tym, czy dziecko pozostanie pod opieką rodziców (a w przypadku jego wcześniejszego odebrania, czy będzie im zwrócone), czy też dziecko zostanie rodzicom odebrane.
Sąd opiekuńczy w przypadku zagrożenia dobra dziecka może umieścić małoletniego w:

  • rodzinie zastępczej
  • rodzinnym domu dziecka
  • instytucjonalnej pieczy zastępczej
  • powierzyć tymczasowo pełnienia funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (art. 109 § 2 pkt 5 k.r.o.)

Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 9 czerwca 1976 r., III CZP 46/75:

Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej powinno być stosowane w ostateczności, gdy „środowisko rodzinne wywiera ujemny wpływ na wychowanie dziecka albo gdy rodzice nie są w stanie poradzić sobie z codziennymi problemami wychowawczymi.

Oczywiście jak wskazano powyżej postanowienie sądu o odebraniu dziecka jest najdalej idącą decyzją jaka może zapaść w takowej sprawie. Sąd w sprawie ingerencji we władze rodzicielską może zastosować jedno lub kilka z poniższych rozstrzygnięć:

  • nie podejmować żadnej ingerencji i umorzyć sprawę
  • ograniczyć władzę rodzicielską rodziców i poddać ją nadzorowi kuratora
  • zobowiązać rodziców do określonych działań np. podjęcia terapii
  • ustanowić nadzór kuratora, który będzie kontrolować na bieżąco sytuację dziecka
  • pozbawienie władzy rodzicielskiej i odebranie dziecka

Tym samym w toku sprawy sądowej należy udowodnić, iż na co dzień rzetelnie rodzice wywiązują się ze swoich obowiązków rodzicielskich, a zdarzenie inicjujące sprawę było jednorazową sytuacją. W przypadku istnienia większych uchybień np. złe warunki mieszkaniowe, uzależnienie od używek, należy podjąć działania, aby w toku sprawy doszło do zmiany niekorzystnej sytuacji. Z pewnością będzie na to czas, gdyż sprawy w sądach trwają w najlepszym przypadku po co najmniej kilka miesięcy. Dla sądu szczególnie ważne będzie, żeby chociaż widzieć, że rodzice podejmują starania, aby naprawić złą sytuację i zależy im na dobru dziecka. Dla sądy też jest oczywiste, iż niektóre zmiany wymagają czasu. Natomiast z drugiej strony na pewno będzie negatywnie odbierana sytuacja w której pomimo trwania sprawy sądowej przez kilka miesięcy u danej rodziny nic się nie zmienia. W sprawach związanych z władzą rodzicielską należy być aktywnym w sprawie i zgłaszać wnioski dowodowe np. z dokumentów czy z przesłuchania świadków, które wykażą prawidłowe predyspozycje opiekuńczo – wychowawcze rodziców, a przede wszystkim ich zaangażowanie w sprawę i dobro dziecka.

Oceń artykuł:
[Głosów: 4 Średnia: 3.8]